کد مطلب:48385 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » قرآن

در آية 6 سورة نمل، لفظ جمال به كار برده شده، ولي در آية هشتم اين سوره كلمة زينت آمده است; اگر هر دو به معناي زيبايي است، اين تغيير لفظ چه معنايي دارد؟

الف ـ جمال: معناي اصلي جمال، عظمت و بزرگي است، نه زيبايي و آراستگي; هم چنين جمله را جمله ميگويند، زيرا نسبت به كلمات پراكنده، عظمت دارد و در عرب به همين مناسبت، به ريسمان ضخيم جمل گفته ميشود; شتر را نيز به خاطر عظمت خلقتش جمل ميگويند.(فروق اللغوية، ابوهلال عسكري، ص 165ـ166، نشر جامعه مدرسين حوزه علمية قم.)

ولي معنايي كه اكنون مورد نظر ما ميباشد اين است كه، جمال چيزي است كه انسان، به سبب آن، برجسته و بلند مرتبه ميشود، خواه اخلاق، افعال و احوال ظاهري باشد و خواه فراواني مال و خاندان باشد; البته گاهي هم به معناي زيبايي به كار ميرود، مانند آن كه وجه جميل را به صورت زيبا معنا ميكنند.(همان، ص 530.) جمال در آيات پنجم و ششم سورة نحل نيز در همين معناي غالبي ـ كه شكوه است ـ به كار رفته است: وَ الاْ ?َنْعَـَمَ خَلَقَهَا لَكُمْ فِيهَا دِفْءٌ وَ مَنَـَفِعُ وَمِنْهَا تَأْكُلُون # وَ لَكُمْ فِيهَا جَمَالٌ حِينَ تُرِيحُونَ وَ حِينَ تَسْرَحُونَ ;(نحل،5ـ6) و چهارپايان را آفريد در حالي كه در آنها، براي شما وسيلة پوشش و منافع ديگري است; و از گوشت آنها ميخوريد و در آنها براي شما شكوه است، به هنگامي كه آنها را به استراحتگاهشان باز ميگردانيد، و هنگامي كه ]صبحگاهان[ به صحرا ميفرستيد.

در قرآن كريم اين ماده در معاني صبر و هجر و مانند اينها كه از احوال انسانند و به انسان شكوه و عظمت ميدهند، نيز به كار رفته است: فَاصْبِرْ صَبْرًا جَمِيلاً ;(معارج،5) پس صبر جميل پيشه كن.

ب ـ زينت: زينت به معناي آراستگي است و زينت در انسان به چيزهايي گفته ميشود كه وجود آنها سبب عار و ننگ او نباشد; يعني چيزهايي كه با احوال دنيوي و اخروي انسان تناسب دارد; خواه در نفس و روان انسان به كار رود، مانند علم و اعتقادات حق كه باعث زينت معنوي انسان هستند، و خواه در بدن و يا چيزهايي خارجي مانند مال و منال و آسمان و...(مفردات الفاظ قرآن، راغب اصفهاني، ص 389، نشر دارالقلم، دمشق.)

در آيه هشتم سورة نحل، چون سخن از سوار بر مركب شدن و استفادههايي از اين قبيل است، و اينها به انسان آراستگي ميبخشند، كلمة زينت به كار برده شد، زيرا در اينجا مقصود، توجه به عظمت خلقت و شكوه آنها نيست، بلكه مقصود، فعل انسان است كه در رابطه با آنها مطرح است: وَ الْخَيْلَ وَ الْبِغَالَ وَالْحَمِيرَ لِتَرْكَبُوهَا وَ زِينَةً وَ يَخْلُقُ مَا لاَتَعْلَمُونَ ;(نحل،8) ]هم چنين[ اسبها و استرها و الاغها را آفريد تا بر آنها سوار شويد و زينت شما باشد، و چيزهايي ميآفريند كه نميدانيد.

قرآن كريم، زينت را در آراستگي قلوب به وسيلة ايمان(حجرات،7)، اعمال به وسيلة شيطان(انفال،48)، آسمان به وسيلة ستارگان و... به كار برده است.